ДІНИ ЖӘНЕ ЗАЙЫРЛЫ ӘДІЛЕТТІЛІК ПАРАДИГМАЛАРЫ
DOI:
Дәйексөздерді қалай жазу керек
Аңдатпа
Бұл мақалада әділеттіліктің діни және зайырлы парадигмаларына салыстырмалы талдау жасалады. Бірінші бөлімде христиан, ислам, иудаизм және буддизмдегі әділеттілік ұғымының негізгі тұжырымдамалары қарастырылады. Әділеттілік ибрахимдік діндерде Құдай сипаты және адамгершілік ретінде, ал буддизмде карма заңы ретінде көрініс тапқан. Христиан дәстүрінде мейірімділік пен кешірім, исламда шариғатқа бағыну арқылы жүзеге асатын рационализм мен этикалық императив, иудаизмде прагматизм мен қайырымдылықтың үйлесімі, буддизмде зорлық-зомбылықсыз, толерантты тәртіп көрсетілген. Екінші бөлімде зайырлы теориялардың негізгі парадигмалары: утилитаризм, либертариандық, Джон Роулздің либералды эгалитаризмі, Амартия Сен мен Марта Нуссбаумның көзқарастары мен тұжырымдамалары және делиберативтік демократия ұғымдары зерттеледі. Әрбір парадигма әділеттіліктің әртүрлі аспектілеріне: игілікке: жеке және қоғамдық игілікке, жеке тұлға бостандығы мен құқықтарына, мүмкіндіктер теңдігіне, білім беру, әлеуметтік және саяси ресурстарға қолжетімділікке баса назар аударатыны атап өтіледі.
Түйін сөздер: әділеттілік, діни парадигмалар, зайырлы теориялар, утилитаризм, либерализм, делиберативті демократия, салыстырмалы талдау.
Библиографиялық сілтемелер
Булгаков В.В., Булгакова Д.В. Понятие «справедливость» на исторических этапах развития общества // Вестник ТГУ. – 2012. – №5 (109). – С. 325-328.
Булгаков В.В., Булгакова Д.В. Идея справедливости в философии и ее проявление в праве // Социально-политические науки (Тамбов). – 2020. – Т.10, №3. – С. 49–55.
Ролз Дж. Теория справедливости. – Новосибирск: Изд-во Новосиб. ун-та, 1995. – 500 с.
Лобанов И. Понятие справедливости у апостола Павла // Журнал «Решение вместе». – 2021. – №93. – С. 56–60.
Библия // [Электронный ресурс] URL: https://azbyka.ru/biblia (дата обращения: 08.07.2025).
Справедливость // [Электронный ресурс] URL: https://azbyka.ru/spravedlivost#:~:text=%D0%A1%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%BB%D0%B8%CC%81%D0%B2%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%20%E2%80%93%20%D0%B2%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%8F%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D0%91%D0%BE%D0%B3%D0%B0%20%D0%BB%D1%8E%D0%B4%D1%8F%D0%BC,%D1%81%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE%D0%BC%2C%20%D0%B7%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D1%8E%D1%87%D0%B0%D1%8E%D1%89%D0%B8%D0%BC%D1%81%D1%8F%20%D0%B2%20%D0%B2%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%8F%D0%BD%D0%B8%D0%B8 (дата обращения: 05.07.2025)
Христианство о справедливости // [Электронный ресурс] URL: https://dspace.nuft.edu.ua/server/api/core/bitstreams/c0e1efcd-ccfc-4fdf-bffa-cde3f1662dda/content#:~:text=%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE%20%D0%BE%20%D1%81%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8%20%D0%A1%D0%B2%D0%BE%D0%B5%20%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%25 (дата обращения: 05.07.2025)
Шакирова Г. М. Проблема «Божественной справедливости» // Современный мусульманский мир. – 2018. – №4. – С. 15–23.
Фома Аквинский. Сумма теологии. Часть I. Вопрос 21. - Издательство: Киев: Эльга, Ника-Центр, Элькор-МК, Экслибрис. – 2002 // [Электронный ресурс] URL: https://azbyka.ru/otechnik/konfessii/summa-teologii-tom-1/21 (дата обращения: 05.07.2025)
Справедливость в Исламе // [Электронный ресурс] URL: https://www.islamreligion.com/ru/articles/376#:~:text=%D1%81%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%20%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B0%D0%B5%D1%82%20%D0%BE%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D0%B2%D1%81%D0%B5%D0%BC%D1%83%20%D0%B4%D0%BE%D0%BB%D0%B6%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE,%D0%B8%20%D0%BE%D0%B1%D1%8F%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%B9%2C%20%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%BE%20%D0%BE%D0%BD%D0%B8%20%D0%BD%D0%B5 (дата обращения: 05.07.2025)
Аль-Адль – Справедливый // [Электронный ресурс] URL: https://azan.kz/durus/view/29-al-adl-spravedlivyiy-3312 (дата обращения: 05.07.2025)
Мухаммад Садик Мухаммад Иусуф. Права человека в исламе. – Москва – Санкт-Петербург, «Диля», 2008. – 258 с.
Құран Кәрім // [Электронный ресурс] URL: https://kitap.kuran.kz/#!/bet/149/kk (дата обращения: 05.07.2025)
Qutb Sayyid. The Nature of Social Justice in Islam. – Islamic Publications International, 2000. – P. 324.
Электронная еврейская энциклопедия // [Электронный ресурс] URL:https://eleven.co.il/judaism/religious-ethics/13929/ (дата обращения: 05.07.2025)
Горбатов В. Ключевые понятия буддизма: карма, сансара, нирвана, дхармы // Образовательная платформа Level One. – 2019 // [Электронный ресурс] URL: https://levelvan.ru/pcontent/buddizm-6/ponyatia (дата обращения: 05.07.2025)
Дхаммапада. Пер. с пали В. Н. Топорова // Памятники литературы Востока. – М.: Наука, 2020. – С. 47–98.
Hettiarachchige Kavindu Pabasara. Buddhist Teachings Emphasized by the Preamble of the Indian Constitution // [Электронный ресурс] URL: https://icermediation.org/the-preamble-of-the-indian-constitution/#:~:text=As%20a%20result%2C%20it%20can,the%20consequences%20of%20their%20actions (дата обращения: 05.07.2025)
Далай-лама XIV. Этика для нового тысячелетия. – СПб.: Амфора, 2016. – 320 с.
Бентам И. Введение в основания нравственности и законодательства. – М.: Росспэн. – 1998. – 415 с.
Балашов Д.В. Дистрибутивные теории справедливости: от утилитаризма и обратно // Антиномии. – 2021. – Т. 21. – №3. – С. 7–29.
Rawls J. A Theory of Justice: Original Edition. – Harvard University Press, 1971. – 538 p.
Sen A. The idea of justice. – Cambridge, Massachusetts, The Belknap Press of Harvard University Press, 2009. – 468 p.
Nussbaum M. Creating Capabilities: The Human Development Approach. – Cambridge MA: Belknap Press of Harvard University Press, 2011. – 237 p.
Singer P. The Most Good You Can Do. – Yale University Press, 2015. – P. 219.
Нозик Р. Анархия, государство и утопия. – М.: ИРИСЭН, 2011. – 432 с.
Фурс В.А. Перспективы развития делиберативной демократии в условиях цифровизации коммуникативных технологий // Журнал политических исследований. – 2022. – Том 6. – № 4. – С. 20-30.
Shablinskii A. On Mini-Publics in Deliberative Democracies: Inefficient Instrument or Arendt’s “Oasis of Freedom”? // [Электронный ресурс] URL: https://sociologica.hse.ru/data/2018/12/30/1143881198/RusSocRev_17_4_103-116_Shablinskii.pdf (дата обращения: 05.07.2025)
Хабермас Ю. Моральное сознание и коммуникативное действие. – СПб., 2000. – 380 с.
Итиуридзе Л. А. Потенциал делиберативной демократии в диалоге власти и общества в России // Вестник Московского государственного лингвистического университета. Общественные науки. – 2024. – Вып. 4(857). – С. 24–31.
Батурин В. Справедливость и либерально-демократический миропорядок // Аль-Фараби. – 2022. – №79(3). – С. 139–152.
