Аңдатпа

Мақала радикалдану үдерістерінің себептері мен өтуін түсіндіретін теорияларды талдауға арналған. Бұл теориялар 1960-2020 жылдар аралығында, ең алдымен, ағылшын тіліндегі дереккөздерде көрініс тапқан академиялық басылымдарда қарастырылған, сондай-ақ олар радикалдануға қарсы практикалық саясат шараларымен өзара байланысын зерттейді. Бұл мәселенің өзектілігі исламдық және басқа да радикалдану бағыттарының, соның ішінде Орталық Азиядағы террорлық топтардың белсенділігінің сақталуымен байланысты. Авторлар қолданыстағы теориялық тәсілдерді жіктеп, терроризмнің терең тамырлары теориясын радикалданудың қазіргі түсініктерінің бастауы ретінде атап өтеді. Олар радикалданудың жеңілдетілген теорияларын (идеологияны жалғыз себеп ретінде қарастыру, үдерістің бір бағыттылығы, олардың көрсеткіштерін сипаттайтын нақты кезеңдер) және радикалданудың күрделі теорияларын (себептердің көптүрлілігі мен радикалдану жолдарының әртүрлілігі, идеология мен зорлық-зомбылық арасындағы байланыстың анық еместігі, топтық динамика мен қоғамның құрылымдық сипаттамаларының рөлі) бөліп көрсетеді. Мақалада негізгі назар осы саладағы теория мен практика арасындағы негізгі қайшылыққа аударылады. Бір жағынан, теориялық зерттеулер радикалдану үдерістерін жан-жақты қамтуға, қарапайым тәсілдерден бас тартуға, күрделі модельдер құруға ұмтылады. Екінші жағынан, тәжірибе қарапайым әрі түсінікті алгоритмдерді, анық және бірмәнді себеп-салдарлық байланыстарды талап етеді, оларды көрсеткіштер мен нақты шараларда көрсетуге болады. Авторлардың пікірінше, бұл қайшылық практикалық саясатта радикалдануды түсіндірудің қарапайым схемаларының әлі де танымал болуына әкеледі, ал олар академиялық талқылауларда бірнеше рет жоққа шығарылған. Бұл радикалданумен күресу шараларының тиімділігін төмендетеді. Радикалдану теориялары мен практикасының дағдарыстық жағдайы радикалдану ортасында болып жатқан оқиғалар туралы толық және сенімді ақпаратқа қол жеткізудің қиындығымен және осы мәселедегі жоғары идеологизациямен күшейеді. Мұның барлығы тиімді радикалдануға қарсы күресудің мәселесі әлі де шешілмегенін көрсетеді.

Кілт сөздер: радикалдану, терроризм, исламдық радикализм, радикалдану жолы, лаңкестікке қарсы саясат, идеология.