Аңдатпа

Мақала әлеуметтік трансформацияның нақты нысаны ретінде модернизация құбылысына арналған. Бұл тұжырымдаманың ерекше мағынасында модернизация Батыс Еуропадағы феодализмнен (кеңірек: дәстүрлі немесе аграрлық қоғам түрінен) капитализмге (немесе «заманауи» деп саналатын индустриялық) қоғамға өту процесі болып табылады. Өзінің негізін қалаған капитализм өз институттарын, нормалары мен құндылықтарын басқа, батыстық емес қоғамдарға тарата бастады, бұл «модернизация» ұғымына қосымша мағына берді, оның ішінде «батыстандыру» мағынасында да қолданады. Бастапқыда бұл отарлау түрінде жүзеге асырылды. Кейінірек, әсіресе 20 ғасырдан бастап, бұл процестер гуманитарлық көмек формасында жүзеге асырыла бастады. «Модернизация» және «батыстандыру» ұғымдары салыстырмалы түрде бір-бірінен ерекшелене бастады. Мақалада вестернизация және модернизациямен батыстық емес қоғамдардағы модернизацияның негізгі формаларының арақатынасы қарастырылады. Батыстық емес елдердің мүдделері тұрғысынан модернизацияның оңтайлы формалары, олардың мүмкіндіктері мен даму шегі немесе орындылығы анықталды. Батыстық емес қоғамдар үшін қуып жетуші модернизация формасы ең тиімді деп танылды. Модернизацияның ең тиімді түрі – модернизация батыстандырумен ұштасып, белгілі бір кезеңде тек ұлттық мәдениетке, оның институттарына, нормалары мен құндылықтарына сүйене бастайтыны атап өтілді.

Түйін сөздер: модернизация, вестернизация, дәстүрлі (аграрлық) қоғам, вестернизациясыз қуып жетуші модернизация, модернизация, капитализм, ұлттық мемлекет.